Yozef Mengele

Yozef Mengele
alm. Josef Mengele‎
Yozef Mengele 1944-cü ildə.
Doğum tarixi	16 mart 1911(1911-03-16)[1][2][…]
Doğum yeri	Güntsburq[d], Bavariya Krallığı, Almaniya imperiyası[4]
Vəfat tarixi	8 fevral 1979(1979-02-08)[1][2][…] (67 yaşında)
Vəfat yeri	Bertioqa[d], San-Paulu ştatı, Braziliya
Vəfat səbəbi	insult
Dəfn yeri	Embu
Təhsili	Münhen Lüdviq-Maksimilian Universiteti (–1936), İohann Volfqanq Göte adına Frankfurt Universiteti
Fəaliyyəti	antropoloq, hərbi həkim[d], həkim-yazıçı[d], işgəncə verən
Fəaliyyət illəri	1939–1979
Partiyası	Alman Nasional Sosialist Fəhlə Partiyası (1938–)[3]
Üzvlüyü	Hücum dəstələri, SS (1938–)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yozef Mengele (alm. Josef Mengele‎; 16 mart 1911^[1][2][…], Güntsburq^[d], Bavariya Krallığı, Almaniya imperiyası^[4] – 8 fevral 1979^[1][2][…], Bertioqa^[d], San-Paulu ştatı), Ölüm mələyi (alm. Todesengel‎)^[5] və ya Ağ mələk (alm. der Weisse Engel‎ və ya Weißer Engel)^[6]) — SS-Hauptşturmfürer (kapitan) rütbəli Almaniya zabiti və İkinci Dünya müharibəsində xidmət etmiş hərbi həkim. Tarixdə daha çox Auşvitz həbs düşərgəsindəki fəaliyyəti ilə yadda qalıb. Mengele həbs düşərgəsində məhbuslar üzərində ölümcül eksperimentlər aparmış, eləcə də qaz kamerasında öldürülən qurbanların seçilməsində^[a] iştirak etmiş həkim qrupunun üzvü olmuşdur. Qızıl Ordu qoşunlarının Polşa ərazisindən keçməsi ilə Mengele Sovet qüvvələrinin Auşvitzə gəlməsindən cəmi 10 gün əvvəl, 1945-ci il yanvarın 17-də Auşvitzdən 280 kilometr (170 mil) uzaqlaşdırılaraq Qross-Rozen həbs düşərgəsinə göndərilmişdir.

Müharibədən əvvəl Mengele antropologiya və tibb sahəsində doktorluq dərəcəsi almış və tədqiqatçı kimi karyerasına başlamışdır. 1937-ci ildə Nasist Partiyasına, 1938-ci ildə isə SS-ə üzv olmuşdur. İkinci Dünya müharibəsinin ilk illərində bir taborun hərbi həkimi vəzifəsinə təyin edilən Mengele sonralar 1943-cü ilin əvvəllərində nasist həbs düşərgələrinə göndərilir və təyinatı Auşvitzə verilir. Auşvitzdə o, insan üzərində genetik tədqiqatlar aparmaq imkanı əldə edir. Öz eksperimentlərini əsasən əkizlər üzərində aparmağa fokuslanmış Mengele qurbanlarının sağlamlığını və həyat təhlükəsizliyini nəzərə almır və ya buna çox az əhəmiyyət verirdi.^[7][8]

Müharibədən sonra Cənubi Amerikaya qaçır. 1949-cu ilin iyul ayında keçmiş SS üzvlərindən ibarət bir şəbəkənin köməyi ilə Argentinaya gedir. Əvvəlcə Buenos-Ayres və ətraf ərazilərdə yaşayan Mengele daha sonra 1959-cu ildə Paraqvaya, 1960-cı ildə Braziliyaya qaçır. Bütün bu dövrlər ərzində onun məhkəmə prosesinə çıxarılmasını istəyən Qərbi Almaniya, İsrail və Simon Vizental kimi nasist ovçuları tərəfindən axtarışlar davam etdirilir. Mengele, Qərbi Almaniya hökumətinin ekstradisiya tələblərinə və İsrail xüsusi xidmət orqanı Mossadın gizli əməliyyatlarına baxmayaraq qaçıb qurtula bilir. 1979-cu ildə Bertioqa sahillərində üzərkən insult keçirib boğulur və Volfqanq Gerhard adı altında dəfn edilir.^[6] Onun cəsədinin qalıqları 1985-ci ildə məhkəmə ekspertizasına təqdim edildikdən sonra Yozef Mengeleyə məxsus olduğu təsdiq edilir.

1. ↑ ^{1 2 3 4} Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. ↑ ^{1 2 3 4} Josef Mengele // Frankfurter Personenlexikon. 2014.
3. ↑ ^{1 2} The 7 Most Notorious Nazis Who Escaped to South America. // History (ABŞ teleşəbəkəsi) 2017.
4. ↑ ^{1 2} Deutsche Nationalbibliothek Record #118783262 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
5. ↑ Levy, 2006. səh. 242
6. ↑ ^{1 2} USHMM: Josef Mengele
7. ↑ Kubica, 1998. səh. 320
8. ↑ Astor, 1985. səh. 102

Sitat səhvi: " lower-alpha " adlı qrup üçün <ref> teqləri mövcuddur, lakin müvafiq <references group="lower-alpha"/> teq tapılmadı